برای ایجاد یک جامعه سالم و پویا که اساس رشد و توسعه هر کشوری است، باید پیشگیری و بهداشت عمومی را بر درمان اولویت داد. همچنین لازم است که شاخص‌های سلامت جامعه به صورت پیوسته مورد ارزیابی و پایش قرار گرفته و اقدامات اصلاحی لازم صورت پذیرد. ایجاد شبکه مراقبت‌های بهداشتی اولیه (PHC) در ایران و در دهه ۵۰، یکی از بنیادی‌ترین اقدامات سیستم سلامت کشور بود که بارها از سوی سازمان جهانی بهداشت مورد تجلیل قرار گرفته است. در سال‌های اخیر، متاسفانه ریل‌گذاری سلامت در کشور تغییر یافته است.
نظام سلامت ایران در حال حاضر با معضل درمان‌محوری و پزشک‌سالاری مواجه است و شاخص‌های سلامتِ آن در ابعاد مختلف روزبه‌روز وضعیت وخیم‌تری پیدا می‌کنند. دولت‌ها با شعار بهداشت به روی کار می‌آیند اما در عمل اتفاقات به نحو دیگری رقم می‌خورد. وزیر بهداشت یا وزیر سلامت که در ایران از سوی رئیس‌جمهوری برگزیده می‌شود، همواره از گروه‌های پزشکی است و تعارض منافع شدیدی را همراه خود احساس می‌کند. حال این وزیر باید برای سازمان خود، معاون‌های لازم را منصوب کند. در دولت چهاردهم که با امیدهای مختلفی به روی کار آمد، این سناریوی شکست‌خورده مجددا تکرار شد به طوری که یک رئیس‌جمهور پزشک، همکار پزشک خود را به عنوان وزیر بهداشت اعلام کرد و وزیر نیز دیگر همکار پزشک خود را در جایگاه معاون بهداشت قرار داد.
سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که با وجود تعدد دانشگاه‌های علوم پزشکی و دانشکده‌های‌های بهداشت و مدیریت سلامت در کشور، آیا یک متخصص بهداشت (بهداشت عمومی، آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، اپیدمیولوژی، بهداشت محیط، بهداشت حرفه‌ای) و مدیریت (سیاست‌گذاری سلامت، مدیریت خدمات بهداشتی و درمانی، اقتصاد سلامت) واجد شرایط یافت نمی‌شد که وزیر بهداشت از یک پزشک برای این پست سازمانی راهبردی استفاده کرد؟ آن هم فردی که در دولت دوازدهم نیز معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا بوده است.
قدر مسلم، اساتید فرهیخته بسیار زیادی در کشور حضور دارند که می‌توانند معاون بهداشت این وزارتخانه کلیدی شوند اما بی‌توجهی به آنها باعث شده که با دلسردی در حاشیه موضوعات اجرایی و حتی مشورتی نظام سلامت قرار داشته باشند و صرفا در جایگاه آموزشی-پژوهشی فعالیت کنند. بسیاری از صاحب‌نظران و انجمن‌های علمی نسبت به وضعیت فعلی سلامت در کشور اظهار نگرانی کرده‌اند.
در مجموع، پیشگیری و بهداشت عمومی، اصل اساسی حرکت به سمت عدالت در سلامت، پوشش همگانی سلامت و تحقق آرمان سلامت برای همه در کشور هستند. مبتنی بر سیاست‌های کلی سلامت ابلاغی از سوی مقام معظم رهبری و همگام با دولت‌های پیشرو، باید جهت حرکتی سیستم سلامت در ایران از درمان‌محوری به سمت بهداشت‌محوری تغییر داده شود. سپردن سکان معاونت بهداشتِ این سیستم به یک متخصص بهداشت و مدیریت سلامت، می‌تواند ابتدایی‌ترین گام در این گذرگاه باشد. امیدواریم که سرانجام و در آینده‌ای نه چندان دور، این مهم عملیاتی شود.
محمدرضا شیخی چمان
دکتری تخصصی اقتصاد سلامت
