دبیر انجمن تولیدکنندگان برنج: در ایران استاندارد ملی سلامت برنج نداریم
چرا پرونده برنج آلوده در ایران بسته نشد؟
برنج سمی در سفره ایرانیان
آلودگی برنج با فلزات سنگین چگونه اتفاق می‌افتد؟
آبیاری مزارع برنج با فاضلاب باعث رسوب فلزات سنگین در محصولی می‌شود که نه تنها غذای غالب مردم ایران است که در بسیاری از کشورهای جهان به عنوان غذای اصلی به شمار می‌آید. آلودگی برنج با فلزات سنگین تحت شرایط خاصی ازقبیل آلودگی آب، خاک و نزدیکی مزارع برنج به مراکز صنعتی و کانال‌های انتقال فاضلاب رخ می‌دهد و عناصر سنگین به برنج منتقل شده و در آن تجمع پیدا می‌کنند. شایع‌ترین موارد گزارش شده ، آلودگی برنج با آرسنیک، کادمیم و جیوه و سرب بوده است.
این عناصر نقشی در رشد و حیات انسان نداشته و دریافت آنها در مدت طولانی و تجمع آن در ارگان‌های حیاتی مانند کبد، کلیه، خون و استخوان موجب اختلال در عملکرد آنها می‌شود و انواع مسمومیت، سرطان و نقص مادرزادی در نوزادان را به دنبال خواهد داشت اما حالا بیشتر از یک دهه است که واردات برنج آلوده در ایران خبرساز می‌شود.
وقتی آلودگی برنج وارداتی ایران تائید شد...
بسیاری از این گزارش‌ها را نمایندگان مجلس خبری کرده و از واردات برنج آلوده از کشورهایی مانند هند و اروگوئه خبر داده‌اند. در مقابل اما وزرای کشاورزی یا روسای سازمان استاندارد و نهادهای متولی واردات برنج در مقابل این گزارش‌ها سکوت کرده یا ماجرا را به کل تکذیب کرده‌اند. در سال 96 اما نمایندگان مجلس به صورت جدی‌تر پیگیر ماجرای برنج آلوده شدند.
در آن زمان برخی نمایندگان مجلس مدعی شدند که اسناد متقنی در دست دارند که نشان می‌دهد هزاران تن برنج آلوده از تایلند، هند و اروگوئه وارد کشور شده‌اند که همگی به فلزات سنگین آلوده بوده و غیرقابل مصرف هستند. آنها حتی نامه‌ای به تمامی ارگان‌های متولی واردات و کنترل کیفیت برنج وارداتی نوشتند و خواستار جلوگیری از توزیع این برنج‌ها در بازار شدند اما محمود حجتی، وزیر وقت کشاورزی در هیات دولت و در مقابل پرسش خبرنگاران ابراز بی‌اطلاعی کرد و گفت: «من نمی‌دانم آلوده بوده یا نه؛ اگر هست مراجع ذی‌ربط جلوگیری کنند.»
با وجود این، نمایندگان مجلس همچنان به آلوده بودن برنج وارداتی اصرار داشتند و در 27 شهریور این موضوع توسط کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی دوباره مطرح شد و این کمیسیون از سفر تعدادی از نمایندگان مجلس نهم به هند برای بررسی برنج‌های آلوده به آرسنیک خبر داد. این گروه از نمایندگان پس از بازگشت به ایران تائید کردند که «برنجی که در اراضی هند و پاکستان کشت می‌شود حاوی آرسنیک است.»
هر چند پیگیری و مقاومت نمایندگان در نهایت موجب توقف تخلیه 93هزار تن برنج آلوده اروگوئه‌ای شد و سازمان غذا و دارو را هم سرانجام به واکنش واداشت و و پروانه واردات برنج آلوده تایلندی را به حالت تعلیق در آورد، اما تاخیر و کوتاهی این نهادهای نظارتی موجب شد که 33هزار تن از این برنج‌های آلوده که در اردیبهشت‌ماه همان سال به ایران ارسال شده بود تخلیه و وارد سفر مردم شود.
پرونده برنج‌های آلوده همچنان باز است
با تمام این اوصاف و پس از این اتفاقات، پرونده برنج‌های آلوده باز هم بسته نشد و همچنان خبرهایی درباره آلودگی برنج وارداتی روی خروجی رسانه‌های مختلف قرار می‌گیرد. این ماجرا در حالی رخ می‌دهد که بازار ایران سالانه به حدود سه میلیون تن برنج نیاز دارد که از این میان بیشتر از نیمی از نیاز بازار کشور از طریق برنج‌های وارداتی تامین می‌شود.
با این حال پرونده برنج‌های آلوده در ایران هرگز بسته نشده است و واکنش‌ها نسبت به این قضیه کاملا متفاوت بوده است. برخی مانند عیسی کلانتری، وزیر سابق کشاورزی به کل الودگی برنج با فلزات سنگین را رد می‌کند. او به شهروند گفته بود که برنج یک گیاه علفی است و قدرت جذب فلزات سنگین را ندارد.
کلانتری توضیح داده بود: «اگر مزرعه‌ای با پساب و فاضلاب آبیاری شود، فلزات سنگین ممکن است جذب ساقه گیاهان علفی شوند اما نفوذ آنها تا دانه بعید به نظر می‌رسد.»
برخی دیگر از متولیان هم امکان آلودگی برنج با عناصر سنگین را محتمل می‌دانند اما تاکید دارند که در پایش‌های انجام شده توسط نهادهای ناظر میزان آلودگی برنج‌های وارداتی به عناصر سنگین در حدی نبوده است که نگرانی‌زا باشد.
این دسته از افراد به استانداردهای جهانی اشاره کرده و می‌گویند که حدود استاندارد برای آلودگی برنج به فلزات سنگین مشخص است و ایران هم از این استانداردهای جهانی در بررسی‌های خود استفاده می‌کند.
در جدولی که در ادامه می‌آید میزان دریافت قابل تحمل فلزات سنگین سمی در استاندارد ملی ایران و سازمان بهداشت جهانی برای مواد غذایی مختلف و برنج نشان داده شده است .
در ایران استاندارد ملی سلامت برنج نداریم
با این حال جمیل علیزاده‌شایق، دبیر انجمن تولیدکنندگان برنج به سپید می‌گوید: «مشکل اینجاست که در ایران باید استاندارد جداگانه‌ای برای سلامت برنج ایجاد شود و پیروی از الگوهای جهانی در این زمینه کارایی ندارد.»
او ادامه می‌دهد: «حد مجاز فلزات سنگین در دانه برنج برای کشوری مانند آلمان با کشوری مانند ایران یا تایلند و ژاپن فرق دارد چرا که سرانه مصرف برنج در هر کشور متفاوت است و باید بررسی شود که با توجه به سرانه بالای مصرف برنج در ایران حد مجاز رسوب فلزات سنگین در دانه‌های برنج چقدر می‌تواند باشد که متاسفانه این مساله در ایران مغفول مانده است.»
چگونه آلودگی برنج را کاهش دهیم؟
حالا با وجود این نقص استاندارد دفتر بهبود تغذیه جامعه وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی سلسله مطالبی را روی پایگاه اطلاع‌رسانی خود منتشر کرده است، مبنی بر اینکه افراد می‌توانند با نحوه پخت برنج، تاثیر فلزات سنگین را بر سفره غذای خود کم کنند.
وزارت بهداشت در این اطلاعیه‌ها مدعی شده است، مطالعات نشان می‌دهند میزان آلودگی با فلزات سنگین تحت تاثیر روش پخت و اجزا فرایند پخت برنج قرار می‌گیرد و برخی از روش‌های پخت تا حدود زیادی میزان آلودگی برنج به فلزات سنگین را کاهش می‌دهند. با این حال اثر روش پخت بر این نوع آلودگی همواره یکسان نیست و در مطالعات، نوع واریته برنج، محتوای اولیه فلز سنگین، نوع فلز سنگین و آلودگی آب پخت، نوع ظروف مورد استفاده جهت پخت و دمای آب به عنوان عوامل مداخله‌گر مورد بررسی قرار گرفته‌اند که بر تغییرات غلظت فلزات سنگین در برنج پخته شده تاثیرگذار هستند. به عنوان مثال نحوه پخت برنج در کشورهای مختلف متفاوت است و همین مساله بر میزان آرسنیک باقیمانده در برنج پخته شده موثر است. در روش کته کردن برنج یا پخت با مایکروفر، آب در برنج باقی مانده و هیچ گونه آرسنیکی از آن خارج نمی‌شود ولی در روش آبکشی برنج، مقداری از آرسنیک برنج خارج می‌شود.
در همین زمینه حمیرا دهقانی، مسئول بهبود تغذیه شبکه بهداشت و درمان دشتستان بوشهر به ایسنا گفته است: «خیساندن برنج سفید با آب سرد و برنج قهوه‌ای با آب گرم در دفع آرسنیک بسیار موثر است.»
او توضیح داده است: «آلودگی برنج با فلزات سنگین یکی از موارد محتمل آلودگی‌های محیطی است که طی آن تحت شرایط خاصی از قبیل آلودگی آب، خاک و نزدیکی مزارع برنج به مراکز صنعتی و فاضلاب‌های مربوطه، عناصر سنگین به برنج منتقل شده و در آن تجمع پیدا می‌کنند.»
دهقانی بیان کرد: «شایع‌ترین موارد آلودگی برنج با آرسنیک، کادمیم، جیوه و سرب بوده که نقشی در رشد و حیات انسان نداشته و دریافت آنها در مدت طولانی موجب عوارضی از جمله سرطان‌زایی و ایجاد نقص مادرزادی در نوزادان می‌شود.»
مسئول بهبود تغذیه شبکه بهداشت و درمان دشتستان همچنین گفت: «از آنجایی که برنج دومین غذای اصلی در ایران بعد از گندم است خیساندن آن به مدت ۳ ساعت و ۳ بار شستشو با آب فراوان برای از بین بردن آرسنیک توصیه شده است. زیرا در برنج ۱۰ برابر غلات دیگر آرسنیک تجمع یافته و شستن برنج در هنگام طبخ باعث کاهش آرسنیک به میزان ۵۰ درصد می‌شود. در برنج سفید، بیشتر فلزات سنگین از طریق آب سرد و در برنج قهوه‌ای، بیشتر از طریق آب گرم خارج می‌شود.»
دهقانی اضافه کرد: «پختن برنج با حجم زیاد آب، روش دیگر پخت و بهترین روش برای کاهش میزان آرسنیک با کاهش حداقلی مواد مغذی برنج بوده و در این روش میزان ریز مغذی‌های برنج مثل ویتامین‌های گروه B از بین نرفته و ارزش غذایی برنج حفظ می‌شود.»
منبع : روزنامه سپید
