جراحی رباتیک نوعی روش جراحی کم تهاجمی است که با ربات مخصوص و پیچیده ای انجام میپذیرد.
به گزارش فانا، جراحی رباتیک تکنولوژی جدیدی است که وعده‌های فراوانی را به دنیای پزشکی می‌دهد. جراحی رباتیک به دنیا وعده‌ی آمدن انقلابی در عرصه پزشکی را می‌دهد و یکی از موضوعاتی است که امروزه در زمینه جراحی بسیار درباره آن صحبت می‌شود. با توجه به این موضوع، تولید رباتهای جراح به شدت توسط تولید کننده‌گان تجاری پیگیری می‌شود.از جراحی های سنتی تا رباتیک
متخصصان علم پزشكي توانسته اند در دهه هاي اخير به مدد پيشرفت هاي علمي و تكنولوژيك، با غلبه بر عوارض جراحي و كنترل شرايط، جراحي را به يك درمان رايج تبديل كنند. مجموعه اين تحولات در جراحي به كاهش درد و ناراحتي بيماران، كنترل عوارض عمل جراحي و تسهيل انجام جراحي منتهي شده است. سير تكاملي و تحولات ايجاد شده در اين حيطه، در دهه هاي اخير از جراحي باز به جراحي آندوسكوپيك يا جراحي با حداقل تهاجم (Minimally Invasive Surgery) MIS رسيده است كه در آن با ايجاد چند برش كوچك بر روي بدن بيمار و از طريق كنترل ويدئويي، جراح مي تواند اعمال جراحي را انجام دهد که در روشهاي معمول نياز به برش هاي بيشتر داشته و در نتيجه با عوارض بيشتري همراه است.
بديهي است اين روش علي رغم مزيت ها، مشكلاتي نيز دارد كه تعدادي از آنها شامل عدم انطباق کامل چشم و دست جراح، ديد غير مستقيم و دو بعدي، درجه آزادي محدود ابزارها و خستگي جراح مي باشند. مضافا آنکه اجراي اين روش مستلزم تبحر و آموزش كامل استفاده کننده است. مجموعه اين عوامل استفاده گسترده از MIS را محدود كرده است.
براي برطرف كردن اينگونه مشكلات، روش جراحي رباتيك ابداع شده است. اين روش نيز مانند MIS از طريق ايجاد چند انسزيون کوچك صورت مي گيرد كه در آن جراح قادر است بدون حضور بر بالين بيمار و از راه دور ضمن دارا بودن ديد سه بعدي با كنترل بازوهاي ربات كه داراي دامنه حركتي شبيه دست و مچ دست انسان هستند و در اطراف تخت جراحي قرار مي گيرند، عمل جراحي را انجام دهد. با وجود مزاياي بسياري كه براي اين روش ذكر مي شود، هزينه بالاي استفاده آن از موانعي است كه كاربرد آن را محدود كرده است. البته اين اميدواري وجود دارد که با توسعه قابليت هاي اين روش جراحي و استفاده از آن در مواردي كه اختصاصا از انجام آن سود مي برند، شاهد كاهش هزينه تمام شده و استفاده وسيع از اين روش باشيم.
بدون شک در آینده نزدیک رباتهای جراح، جزو اجزای مهم و غیر قابل انکار اتاقهای جراحی خواهند شد. کشورهای بسیاری در این زمینه فعالیت خود را شروع کرده‌اند و مراکز درمانی بسیاری در دنیا شروع به همکاری با موسسات تحقیقاتی رباتیک نموده‌اند تا بتوانند در این آینده قطعی، نقشی داشته باشند و بتوانند از مزیت‌های این فنآوری جدید بهره‌مند گردند.
جراحی رباتیک هنوز در ابتدای راه است و تمامی قابلیت‌های آن هنوز برای همه آشکار نشده و نمونه‌های عملی مورد استفاده در حال حاضر محدود به عمل‌های کوچک می‌شود، اما در آینده نزدیک، با توجه به قابلیت‌های غیر قابل انکار این تکنولوژی جدید، شاهد انقلابی در عرصه پزشکی خواهیم بود.
شاخصه ها و مزیت های جراحی رباتیک
با حضور تکنولوژی جراحی رباتیک در عرصه ی پزشکی علت حضور و کابرد این فناوری را هم به عنوان یک سوال در ذهن همه شکل می دهد.
پاسخ این سوال به چند موضوع اساسی بازمی‌گردد:
صحت دقت قابل پیش بینی بودن تکرار پذیری
این چند دلیل، دلایل اصلی پیشرفت و علاقه به سیستمهای جراحی رباتیک هستند. سیستمهای رباتیکی دارای این قابلیت هستند که در صورت طراحی درست و تغییر نکردن شرایط به میزان زیاد، یک عمل را در صورت انجام دادن درست در مرتبه اول، بارها با همان دقت اولیه تکرار کنند.
سیستمهای رباتیکی دارای هزینه آموزشی پایینی می‌باشند. برخلاف پزشکی سنتی که برای آموزش هر پزشک جدید نیاز به طی تمامی مراحل تکراری قبلی میباشد، در سیستمهای رباتیکی تنها با کپی کردن دادهها و سیستم نرم افزاری یک ربات بر روی ربات مشابه، می‌توان تمامی قابلیت‌های عملیاتی آن را نیز انتقال داد. این بدان معنی است که با یک بار طراحی درست، می‌توان بارها از آن استفاده کرد و هزینه آموزش سیستم جدید چیزی در حد صفر است.
سیستـــم‌های رباتیکی به دلیل خستگی ناپذیری و تاثیر نداشتن عوامل محیـــطی بر آنها به ندرت دچار کاهش دقت می‌شوند. اما پزشکی سنتی آمیخته به خطا میباشد، به عنوان مثال باقیماندن ابزار پزشکی در بدن بیمار سالیانه جان انسان‌های بسیاری را در جهان می‌گیرد.
درباره ی جراحی رباتیک
از مهمترین ویژگی اصلی سیستمهای رباتیکی، قابلیت آنها در همراه کردن اطلاعات پیچیده به همراه عمل فیزیکی است تا بتوانند یک عمل جراحی مطلوب را انجام دهند. این توانایی برای جایگزینی، کمک کردن و یا فراتر رفتن از حد توانایی‌های انسان تاثیر شگفت انگیزی بر بسیاری از جنبه‌های اجتماع انسانی شامل تولید صنعتی، جستجو، کنترل کیفیت و فعالیت‌های آزمایشگاهی گذاشته است. توانایی ربات‌ها برای انجام اموری که فراتر از توانایی انسان است به آنها این قابلیت را داده است تا بتوانند پا در محیط‌هایی بگذارند که برای انسانها امن نیست.
رباتهای پزشکی به طور مشابه دارای این توانایی هستند که به صورت بنیادی عرصه جراحی و پزشکی سنتی را تغییر دهند. ربات‌ها در دهه‌های اولیه پیدایش توانستند تولید صنعتی را متحول کنند. آنها توانستند با دارا بودن قابلیت فعالیت ۲۴ ساعته، بدون خطا وبدون خستگی خود و با صرف هزینه تعمیر و نگهداری پایین، عرصه تولید صنعتی را وارد مرحله جدیدی کنند. اما هنوز دهه‌ها زمان نیاز بود تا این رباتهای کارگر بتوانند به رباتهای جراح مبدل شوند. این پیشرفت در تمامی زمینه‌ها نیاز بود. از مواد مورد استفاده تا نرم‌افزارها، طراحی کنترل‌کننده‌های پیشرفته و اعتماد جامعه به این مخلوقات جدید.اکنون، در مقطعی از تاریخ رباتیک قرار داریم که پیشرفت‌های لازم در تمامی زمینه‌ها صورت گرفته و ربات‌ها تمامی قابلیت‌های لازم برای حظور در این عرصه جدید را کسب کرده‌اند. اکنون می‌توانیم از پزشکی رباتیک صحبت کنیم. اکنون کشورها سرمایه گذاری زیادی بر روی این مسئله انجام می‌دهند و تمامی تلاش خود را به کار می‌برند تا بتوانند جزو پیشگامان این راه جدید در پزشکی باشند. به عنوان نمونه در میان کشورهای همسایه ایران، کشور قطر با سرمایه گذاری بسیار زیادی سعی دارد تا در این زمینه پیشرو باشد و از بازار رو به رشد این فنآوری سهمی داشته باشد.
کشور ما، ایران، با توجه به توان علمی در زمینه پزشکی و رباتیک می‌تواند به سرعت در این زمینه پیشرفت کند و به قطب علمی در منطقه تبدیل شود. باید توجه داشت که جهان اکنون در ابتدای راه قرار دارد. شاید اکنون با مقداری از سرمایه گذاری بشود به این پیشرفت دست یافت، اما در ۵ یا ۱۰ سال آینده با صدها برابر سرمایه گذاری بیشتر نیز شاید نتوانیم کار خاصی به انجام برسانیم.
از چند ده سال پيش كه براي نخستين بار از ربات‌ها براي انجام اعمال جراحي استفاده شد ربات‌هاي جراح از داستان‌هاي علمي و تخيلي گام به دنياي واقعيت گذاشتند. در اعمال جراحي رباتيك، ربات جراح به طور مستقل انجام يك عمل جراحي را به عهده مي‌گيرد، پزشك متخصص جراح از طريق رايانه، كنترل عمل جراحي را در دست مي‌گيرد و اين در حالي است كه بازوهاي جراح رباتيك به طور مستقل مسووليت انجام عمل جراحي را روي فرد بيمار به عهده خواهند داشت.
به اين ترتيب از طريق جراحي رباتيك، جراح قادر خواهد بود از راه دور و تنها با استفاده از برقراري ارتباطات با پهناي باند بالا، بيمار را كه در گوشه ديگري از دنياست تحت عمل جراحي قرار دهد. جراحي رباتيك امكانات بيشتري را در اختيار بيماران و جراحان قرار مي‌دهد. در جراحي‌هاي رباتيك بريدگي‌هاي لازم روي بدن بيمار براي انجام عمل جراحي با دقت بيشتري ايجاد خواهد شد. به عبارت ديگر حركت بازوهاي رباتيك به گونه‌اي است كه هيچ گونه لرزشي در آن وجود نداشته و بنابراين برش‌ها در محل دقيق خود ايجاد خواهند شد. اين در حالي است كه هنگامي كه جراحي توسط پـزشـك انجام مي‌شود، لرزش دست جراح هنگام ايجاد برش در محل انجام عمل جراحي محدوديت‌هايي را براي پزشك معالج به همراه خواهد داشت.
علاوه بر اين از آن‌جا كه جراحان رباتيك قادر خواهند بود در اعماق بدن انسان نفوذ كنند بنابراين تنها با ايجاد يك برش كوچك مي‌توان جراحي را به دقت روي فرد بيمار انجام داده و نياز به ايجاد برش‌هاي بزرگ نخواهد بود. در چنين شرايطي بهبودي بيمار پس از انجام عمل جراحي سريع‌تر خواهد بود. كنسول در نظر گرفته شده به عنوان محل استقرار پزشك معالج به پزشك امكان مي‌دهد كه بتواند مراحل انجام عمل جراحي را از اين طريق تحت كنترل خود بگيرد.
اين كنسول يك دنياي مجازي از شرايط انجام عمل جراحي براي پزشك فراهم مي‌كند تا به اين ترتيب پزشك بتواند با بزرگنمايي ۲۰ برابر عضوي از بدن بيمار را كه تحت عمل جراحي قرار گرفته زير نظر قرار دهد. ربات جراح اطلاعاتي نظير انعطاف‌پذيري، فشار و مقاومت بافت در محل جراحي را به كنسول رايانه‌اي ارسال مي‌كند و پزشك براساس اين اطلاعات چگونگي حركت اين بازوي رباتيك را تعيين مي‌كند. ربات جراح نيز از دستورات پزشك كه از طريق اين كنسول رايانه‌اي ارسال مي‌شود، پيروي مي‌كند. دست‌ها يا به عبارتي بازوهاي اين ربات از آزادي عملكرد قابل توجهي برخوردار بوده و قادر است ابزارهاي جراحي را كه در انجام عمل جراحي از آن ها استفاده مي‌شود در دست نگه داشته و جا به جا كند. اين بازوهاي رباتيك قادرند عمل جراحي را با كارايي بيشتري انجام دهند.
اين نوع جراحي در واقع استفاده از ابزاري است كه با بهره گيري از بازوهاي رباتيك ميتواند حركت دست جراح را بسيار دقيق به درون بدن بيمار منتقل كند و تصاوير هنگام عمل را به صورت واضح و شفاف در اختيار جراح قرار دهد. جراحي رباتيك حتي از راه دور هم قابل اجراست.
مزایای جراحی رباتیک
جراحانی که از سیستم جراحی رباتیک استفاده می‌کنند، معتقدند که در این روش، در بسیاری از موارد، دقت، انعطاف و کنترل ضمن جراحی بیشتر می‌شود و نسبت به روشهای سنتی از دید بهتری برخوردار است. با کمک جراحی رباتیک، جراحان می‌توانند دست به کارهایی پیچیده و ظریف بزنند که در روشهای سنتی بسیار دشوارترهستند.
جراحی رباتیک عمدتاً جراحی با حداقل تهاجم را ممکن می‌سازد. مزایای جراحی با حداقل تهاجم عبارتند از:
عوارض کمتر، مانند عفونت محل جراحی درد و خون‌ریزی کمتر ریکاوری سریع زخم‌های کوچک‌تر و کمتر قابل توجه
معایب جراحی رباتیک
افزايش فاصله بين پزشك و بيمار كاهش و سرعت ارتباط با تجهـيزات و مانيتورها زمان تاخير بين وقتي كه جراح حركت چاقو را مي بيند تا وقتي كه واقعا برش را انجام مي‌دهد كمتر از يك پنجم ثانيه و افزايش احتمال برش محل اشتباه در حـال حـاضـر قـابليـت انجـام عمـل تـوسـط ربـات در بیشترین فـاصله حدود ۳۰۰ كيلومتر (در ارتباط با سيم) و ۳۵ كيلومتر (با ارتباط بي سيم) وجود ندارد عدم تمايل بيماران براي تحت عمل قرار گرفتن به دليل جديد بودن اين تكنولوژي گرانقيمت بودن ربات ها عدم حضور دستيار براي پزشك
کشورهای همسایه پیشرو در جراحی رباتیک
قطر
قطر به سرعت در حال تبدیل شدن به قطب جراحی پزشکی در منطقه میباشد، این کشور با افتتاح جدیدترین مرکز جراحی رباتیک(QRSC) در دوحه به حرکت خود در این مسیر شتاب زیادی داده است. این مرکز با دارا بودن ۴ ربات جراح با نام daVinci یکی از پیشرفته ترین مراکز از این دست در منطقه خاورمیانه و دنیا میباشد.
QRSC که جزئی از پارک علم و فن آوری قطر است در حال توسعه روشهای مدرن جراحی رباتیک است و با همکاری بیمارستانها و پزشکان ، دوره‌هایی را برای پرستاران و کارمندان بیمارستانها به منظور آشنایی با کار با اینگونه دستگاه‌ها برای آنان برگزار می‌کند. در ادامه تصاویری از این مرکز و امکانات موجود در آن را مشاهده میکنید.
جراحی رباتیک در ایران
بحث جراحی رباتیک، پدیده نسبتا جدیدی در دنیاست، اما در عین حال رشد قابل توجهی داشته است و تحقیقات دانشکده‌های مهندسی پزشکی دانشگاه‌های معتبر دنیا به این سمت جهت گرفته است. در ایران نیز پروژهش‌هایی از طرف وزارت صنایع با مضمون هدف گذاری و تدوین استراتژی برای حوزه تجهیزات پزشکی در بخش ابزارهای جراحی انجام شده است. در این پروژه، طی مطالعه جامعی درباره ابزار جراحی، حوزه ابزارهای جراحی و کاربرد رباتیک و سیستمهای رایانهای به عوان زمینهای برای سوق دادن تحقیقات آتی به آن برگزیده شد. در همین خصوص آزمایشگاهی با عنوان جراحی رباتیک به صورت مشترک بین دانشکده مهندسی مکانیک دانشگاه صنعتی شریف و مرکز تحقیقات علوم و فنآوری در پزشکی، در محل مرکز تحقیقات تاسیس شد. هدف اولیه این آزمایشگاه بررسی فنآوریهای جدید و کاربردهای آنها در لوازم و تجهیزات جراحی و معرفی آنها به پزشکان است.
ربات جراح سیـــنا
البته قدم بعدی طراحی و پیاده سازی ابزارهای منتخب خواهد بود. روبولنز یک نگهدارنده دوربین جراحی لاپراسکوپیک است که به عنوان اولین محصول کامل این آزمایشگاه، وارد بخش بالینی شده است. چیزی که اهمیت دارد، این است که تولید ایده و فکر نباید متوقف شود و این افکار باید عملی شده و مورد آزمایش قرار گیرند تا دستگاهی جدید ساخته شود و به کار گرفته شود. با توجه به پیشرفتهایی که تا کنون صورت گرفته است، استفاده از رباتهای جراح در اتاقهای عمل داخلی در آیندهای نزدیک دور از انتظار نخواهد بود.
در سال‌های اخیر در دانشکده برق دانشگاه صنعتی امیرکبیر، زیر نظر دکتر حیدر علی طالبی تحقیقات بسیاری در زمینه جراحی رباتیک بر روی قلب باز در حال انجام است. از نظر تئوری اگر ربات جراح بتواند خود را با تمامی حرکات قلب هماهنگ سازد، یک سیستم جراحی رباتیک قادر خواهد بود بر روی قلب، به صورت طبیعی و در حالت تپش دست به جراحی بزند. بر همین اساس پروژه ساخت رباتی که بتواند بر روی قلب در حال تپش عمل جراحی انجام دهد در حال انجام است. امیدواریم که این طرح به نتیجه رسیده و کشور از نتایج این تحقیقات بهره ببرد.
زمان بهره‌برداری از سامانه جراحی رباتیک/انجام جراحی با آسیب کمتر
علیرضا میرباقری عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و مدیرعامل یک شرکت دانش بنیان اظهار داشت: محصولی که در این شرکت به تولید رساندیم «سامانه جراحی رباتیک از راه دور» است که بیشتر برای اعمال جراحی ناحیه شکمی مورد استفاده قرار می گیرد.
وی با بیان اینکه تاکنون از این سامانه جراحی دوبار در ورژن های مختلف رونمایی شده است، بیان کرد: این ربات به اندازه یک اتاق عمل است که زمان زیادی برای ساخت آن صرف شده است؛ در واقع یک دستگاه مفصلی است که ۱۵ سال برای ساخت آن زمان برده و ورژن اصلی آن ساخته شده است.
میرباقری با اشاره به قسمت های این ربات خاطر نشان کرد: این سامانه از دو قسمت تشکیل شده؛ کنسول جراحی که در اختیار جراح قرار می گیرد و حرکتهای دست جراح را دریافت می کند و ربات های جراح که بر بالین بیمار قرار می گیرند و با حرکتهایی، دست را در داخل بدن بیمار کپی می کنند.
به گفته مدیر این شرکت دانش بنیان، به این ترتیب با هر حرکت دست جراح با درجات آزادی و پیچیدگی هایی در داخل شکم با شکاف ۵میلیمتر جراحی را انجام می دهد.
وی ادامه داد: یکی از مزیت های این ربات این است که معمولا در جراحی های شکمی جراح مجبور است که شکاف های بیشتری به بدن بیمار وارد کند ولی به واسطه این سامانه در جراحی های شکمی ۵میلیمتر شکاف ایجاد می شود که آسیب به بدن به مراتب کمتر است.
وی با اشاره به کاربرد کنونی این ربات گفت: این ربات نمونه آموزشی است که مجوز استفاده حیوانی دارد و در حال حاضر هم در بیمارستان های سینا و شریعتی تهران برای آموزش روشهای جراحی روی حیوانات و اجساد مورد استفاده قرار می گیرد.
مدیر شرکت دانش بنیان در پاسخ به اینکه چه زمانی تخمین می زنید که از این ربات برای جراحی روی انسان استفاده شود، گفت: باید تست های فنی، پیش بالینی و بالینی انجام بگیرد تا بتوانیم این جراحی ها را آغاز کنیم. در واقع در صدد هستیم که مطالعات پیش بالینی و تست های فنی را شروع کنیم تا سامانه آماده ورود به استفاده بالینی روی انسان شود.
میرباقری با بیان اینکه اکنون در آغاز انجام تست ها هستیم عنوان کرد: این پروسه سه سال زمان می برد تا بتوانیم از این ربات روی بدن انسان استفاده کنیم و ما به تازگی تست های خود را شروع کرده ایم.
به گفته عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، اگر این تست ها با موفقیت انجام شود سه سال دیگر از این سامانه برای جراحی روی انسان استفاده خواهیم کرد.وی با بیان اینکه در حال حاضر تنها یک نمونه امریکایی جراحی روی بدن انسان را انجام می دهد، بیان کرد: کشورهای دیگر هم روی چنین سامانه ای کار می کنند ولی هنوز مجوز نگرفته اند زیرا این سامانه پیچیده ای است که نیاز به نظارت سنگین و سخت گیرانه ای دارد.
متخصصان علم پزشكي توانسته اند در دهه هاي اخير به مدد پيشرفت هاي علمي و تكنولوژيك، با غلبه بر عوارض جراحي و كنترل شرايط، جراحي را به يك درمان رايج تبديل كنند. مجموعه اين تحولات در جراحي به كاهش درد و ناراحتي بيماران، كنترل عوارض عمل جراحي و تسهيل انجام جراحي منتهي شده است. سير تكاملي و تحولات ايجاد شده در اين حيطه، در دهه هاي اخير از جراحي باز به جراحي آندوسكوپيك يا جراحي با حداقل تهاجم (Minimally Invasive Surgery) MIS رسيده است كه در آن با ايجاد چند برش كوچك بر روي بدن بيمار و از طريق كنترل ويدئويي، جراح مي تواند اعمال جراحي را انجام دهد که در روشهاي معمول نياز به برش هاي بيشتر داشته و در نتيجه با عوارض بيشتري همراه است.
بديهي است اين روش علي رغم مزيت ها، مشكلاتي نيز دارد كه تعدادي از آنها شامل عدم انطباق کامل چشم و دست جراح، ديد غير مستقيم و دو بعدي، درجه آزادي محدود ابزارها و خستگي جراح مي باشند. مضافا آنکه اجراي اين روش مستلزم تبحر و آموزش كامل استفاده کننده است. مجموعه اين عوامل استفاده گسترده از MIS را محدود كرده است.
براي برطرف كردن اينگونه مشكلات، روش جراحي رباتيك ابداع شده است. اين روش نيز مانند MIS از طريق ايجاد چند انسزيون کوچك صورت مي گيرد كه در آن جراح قادر است بدون حضور بر بالين بيمار و از راه دور ضمن دارا بودن ديد سه بعدي با كنترل بازوهاي ربات كه داراي دامنه حركتي شبيه دست و مچ دست انسان هستند و در اطراف تخت جراحي قرار مي گيرند، عمل جراحي را انجام دهد. با وجود مزاياي بسياري كه براي اين روش ذكر مي شود، هزينه بالاي استفاده آن از موانعي است كه كاربرد آن را محدود كرده است. البته اين اميدواري وجود دارد که با توسعه قابليت هاي اين روش جراحي و استفاده از آن در مواردي كه اختصاصا از انجام آن سود مي برند، شاهد كاهش هزينه تمام شده و استفاده وسيع از اين روش باشيم.
بدون شک در آینده نزدیک رباتهای جراح، جزو اجزای مهم و غیر قابل انکار اتاقهای جراحی خواهند شد. کشورهای بسیاری در این زمینه فعالیت خود را شروع کرده‌اند و مراکز درمانی بسیاری در دنیا شروع به همکاری با موسسات تحقیقاتی رباتیک نموده‌اند تا بتوانند در این آینده قطعی، نقشی داشته باشند و بتوانند از مزیت‌های این فنآوری جدید بهره‌مند گردند.
جراحی رباتیک هنوز در ابتدای راه است و تمامی قابلیت‌های آن هنوز برای همه آشکار نشده و نمونه‌های عملی مورد استفاده در حال حاضر محدود به عمل‌های کوچک می‌شود، اما در آینده نزدیک، با توجه به قابلیت‌های غیر قابل انکار این تکنولوژی جدید، شاهد انقلابی در عرصه پزشکی خواهیم بود.
شاخصه ها و مزیت های جراحی رباتیک
با حضور تکنولوژی جراحی رباتیک در عرصه ی پزشکی علت حضور و کابرد این فناوری را هم به عنوان یک سوال در ذهن همه شکل می دهد.
پاسخ این سوال به چند موضوع اساسی بازمی‌گردد:
صحت دقت قابل پیش بینی بودن تکرار پذیری
این چند دلیل، دلایل اصلی پیشرفت و علاقه به سیستمهای جراحی رباتیک هستند. سیستمهای رباتیکی دارای این قابلیت هستند که در صورت طراحی درست و تغییر نکردن شرایط به میزان زیاد، یک عمل را در صورت انجام دادن درست در مرتبه اول، بارها با همان دقت اولیه تکرار کنند.
سیستمهای رباتیکی دارای هزینه آموزشی پایینی می‌باشند. برخلاف پزشکی سنتی که برای آموزش هر پزشک جدید نیاز به طی تمامی مراحل تکراری قبلی میباشد، در سیستمهای رباتیکی تنها با کپی کردن دادهها و سیستم نرم افزاری یک ربات بر روی ربات مشابه، می‌توان تمامی قابلیت‌های عملیاتی آن را نیز انتقال داد. این بدان معنی است که با یک بار طراحی درست، می‌توان بارها از آن استفاده کرد و هزینه آموزش سیستم جدید چیزی در حد صفر است.
سیستـــم‌های رباتیکی به دلیل خستگی ناپذیری و تاثیر نداشتن عوامل محیـــطی بر آنها به ندرت دچار کاهش دقت می‌شوند. اما پزشکی سنتی آمیخته به خطا میباشد، به عنوان مثال باقیماندن ابزار پزشکی در بدن بیمار سالیانه جان انسان‌های بسیاری را در جهان می‌گیرد.
درباره ی جراحی رباتیک
از مهمترین ویژگی اصلی سیستمهای رباتیکی، قابلیت آنها در همراه کردن اطلاعات پیچیده به همراه عمل فیزیکی است تا بتوانند یک عمل جراحی مطلوب را انجام دهند. این توانایی برای جایگزینی، کمک کردن و یا فراتر رفتن از حد توانایی‌های انسان تاثیر شگفت انگیزی بر بسیاری از جنبه‌های اجتماع انسانی شامل تولید صنعتی، جستجو، کنترل کیفیت و فعالیت‌های آزمایشگاهی گذاشته است. توانایی ربات‌ها برای انجام اموری که فراتر از توانایی انسان است به آنها این قابلیت را داده است تا بتوانند پا در محیط‌هایی بگذارند که برای انسانها امن نیست.
رباتهای پزشکی به طور مشابه دارای این توانایی هستند که به صورت بنیادی عرصه جراحی و پزشکی سنتی را تغییر دهند. ربات‌ها در دهه‌های اولیه پیدایش توانستند تولید صنعتی را متحول کنند. آنها توانستند با دارا بودن قابلیت فعالیت ۲۴ ساعته، بدون خطا وبدون خستگی خود و با صرف هزینه تعمیر و نگهداری پایین، عرصه تولید صنعتی را وارد مرحله جدیدی کنند. اما هنوز دهه‌ها زمان نیاز بود تا این رباتهای کارگر بتوانند به رباتهای جراح مبدل شوند. این پیشرفت در تمامی زمینه‌ها نیاز بود. از مواد مورد استفاده تا نرم‌افزارها، طراحی کنترل‌کننده‌های پیشرفته و اعتماد جامعه به این مخلوقات جدید.اکنون، در مقطعی از تاریخ رباتیک قرار داریم که پیشرفت‌های لازم در تمامی زمینه‌ها صورت گرفته و ربات‌ها تمامی قابلیت‌های لازم برای حظور در این عرصه جدید را کسب کرده‌اند. اکنون می‌توانیم از پزشکی رباتیک صحبت کنیم. اکنون کشورها سرمایه گذاری زیادی بر روی این مسئله انجام می‌دهند و تمامی تلاش خود را به کار می‌برند تا بتوانند جزو پیشگامان این راه جدید در پزشکی باشند. به عنوان نمونه در میان کشورهای همسایه ایران، کشور قطر با سرمایه گذاری بسیار زیادی سعی دارد تا در این زمینه پیشرو باشد و از بازار رو به رشد این فنآوری سهمی داشته باشد.
کشور ما، ایران، با توجه به توان علمی در زمینه پزشکی و رباتیک می‌تواند به سرعت در این زمینه پیشرفت کند و به قطب علمی در منطقه تبدیل شود. باید توجه داشت که جهان اکنون در ابتدای راه قرار دارد. شاید اکنون با مقداری از سرمایه گذاری بشود به این پیشرفت دست یافت، اما در ۵ یا ۱۰ سال آینده با صدها برابر سرمایه گذاری بیشتر نیز شاید نتوانیم کار خاصی به انجام برسانیم.
از چند ده سال پيش كه براي نخستين بار از ربات‌ها براي انجام اعمال جراحي استفاده شد ربات‌هاي جراح از داستان‌هاي علمي و تخيلي گام به دنياي واقعيت گذاشتند. در اعمال جراحي رباتيك، ربات جراح به طور مستقل انجام يك عمل جراحي را به عهده مي‌گيرد، پزشك متخصص جراح از طريق رايانه، كنترل عمل جراحي را در دست مي‌گيرد و اين در حالي است كه بازوهاي جراح رباتيك به طور مستقل مسووليت انجام عمل جراحي را روي فرد بيمار به عهده خواهند داشت.
به اين ترتيب از طريق جراحي رباتيك، جراح قادر خواهد بود از راه دور و تنها با استفاده از برقراري ارتباطات با پهناي باند بالا، بيمار را كه در گوشه ديگري از دنياست تحت عمل جراحي قرار دهد. جراحي رباتيك امكانات بيشتري را در اختيار بيماران و جراحان قرار مي‌دهد. در جراحي‌هاي رباتيك بريدگي‌هاي لازم روي بدن بيمار براي انجام عمل جراحي با دقت بيشتري ايجاد خواهد شد. به عبارت ديگر حركت بازوهاي رباتيك به گونه‌اي است كه هيچ گونه لرزشي در آن وجود نداشته و بنابراين برش‌ها در محل دقيق خود ايجاد خواهند شد. اين در حالي است كه هنگامي كه جراحي توسط پـزشـك انجام مي‌شود، لرزش دست جراح هنگام ايجاد برش در محل انجام عمل جراحي محدوديت‌هايي را براي پزشك معالج به همراه خواهد داشت.
علاوه بر اين از آن‌جا كه جراحان رباتيك قادر خواهند بود در اعماق بدن انسان نفوذ كنند بنابراين تنها با ايجاد يك برش كوچك مي‌توان جراحي را به دقت روي فرد بيمار انجام داده و نياز به ايجاد برش‌هاي بزرگ نخواهد بود. در چنين شرايطي بهبودي بيمار پس از انجام عمل جراحي سريع‌تر خواهد بود. كنسول در نظر گرفته شده به عنوان محل استقرار پزشك معالج به پزشك امكان مي‌دهد كه بتواند مراحل انجام عمل جراحي را از اين طريق تحت كنترل خود بگيرد.
اين كنسول يك دنياي مجازي از شرايط انجام عمل جراحي براي پزشك فراهم مي‌كند تا به اين ترتيب پزشك بتواند با بزرگنمايي ۲۰ برابر عضوي از بدن بيمار را كه تحت عمل جراحي قرار گرفته زير نظر قرار دهد. ربات جراح اطلاعاتي نظير انعطاف‌پذيري، فشار و مقاومت بافت در محل جراحي را به كنسول رايانه‌اي ارسال مي‌كند و پزشك براساس اين اطلاعات چگونگي حركت اين بازوي رباتيك را تعيين مي‌كند. ربات جراح نيز از دستورات پزشك كه از طريق اين كنسول رايانه‌اي ارسال مي‌شود، پيروي مي‌كند. دست‌ها يا به عبارتي بازوهاي اين ربات از آزادي عملكرد قابل توجهي برخوردار بوده و قادر است ابزارهاي جراحي را كه در انجام عمل جراحي از آن ها استفاده مي‌شود در دست نگه داشته و جا به جا كند. اين بازوهاي رباتيك قادرند عمل جراحي را با كارايي بيشتري انجام دهند.
اين نوع جراحي در واقع استفاده از ابزاري است كه با بهره گيري از بازوهاي رباتيك ميتواند حركت دست جراح را بسيار دقيق به درون بدن بيمار منتقل كند و تصاوير هنگام عمل را به صورت واضح و شفاف در اختيار جراح قرار دهد. جراحي رباتيك حتي از راه دور هم قابل اجراست.
مزایای جراحی رباتیک
جراحانی که از سیستم جراحی رباتیک استفاده می‌کنند، معتقدند که در این روش، در بسیاری از موارد، دقت، انعطاف و کنترل ضمن جراحی بیشتر می‌شود و نسبت به روشهای سنتی از دید بهتری برخوردار است. با کمک جراحی رباتیک، جراحان می‌توانند دست به کارهایی پیچیده و ظریف بزنند که در روشهای سنتی بسیار دشوارترهستند.
جراحی رباتیک عمدتاً جراحی با حداقل تهاجم را ممکن می‌سازد. مزایای جراحی با حداقل تهاجم عبارتند از:
عوارض کمتر، مانند عفونت محل جراحی درد و خون‌ریزی کمتر ریکاوری سریع زخم‌های کوچک‌تر و کمتر قابل توجه
معایب جراحی رباتیک
افزايش فاصله بين پزشك و بيمار كاهش و سرعت ارتباط با تجهـيزات و مانيتورها زمان تاخير بين وقتي كه جراح حركت چاقو را مي بيند تا وقتي كه واقعا برش را انجام مي‌دهد كمتر از يك پنجم ثانيه و افزايش احتمال برش محل اشتباه در حـال حـاضـر قـابليـت انجـام عمـل تـوسـط ربـات در بیشترین فـاصله حدود ۳۰۰ كيلومتر (در ارتباط با سيم) و ۳۵ كيلومتر (با ارتباط بي سيم) وجود ندارد عدم تمايل بيماران براي تحت عمل قرار گرفتن به دليل جديد بودن اين تكنولوژي گرانقيمت بودن ربات ها عدم حضور دستيار براي پزشك
کشورهای همسایه پیشرو در جراحی رباتیک
قطر
قطر به سرعت در حال تبدیل شدن به قطب جراحی پزشکی در منطقه میباشد، این کشور با افتتاح جدیدترین مرکز جراحی رباتیک(QRSC) در دوحه به حرکت خود در این مسیر شتاب زیادی داده است. این مرکز با دارا بودن ۴ ربات جراح با نام daVinci یکی از پیشرفته ترین مراکز از این دست در منطقه خاورمیانه و دنیا میباشد.
QRSC که جزئی از پارک علم و فن آوری قطر است در حال توسعه روشهای مدرن جراحی رباتیک است و با همکاری بیمارستانها و پزشکان ، دوره‌هایی را برای پرستاران و کارمندان بیمارستانها به منظور آشنایی با کار با اینگونه دستگاه‌ها برای آنان برگزار می‌کند. در ادامه تصاویری از این مرکز و امکانات موجود در آن را مشاهده میکنید.
جراحی رباتیک در ایران
بحث جراحی رباتیک، پدیده نسبتا جدیدی در دنیاست، اما در عین حال رشد قابل توجهی داشته است و تحقیقات دانشکده‌های مهندسی پزشکی دانشگاه‌های معتبر دنیا به این سمت جهت گرفته است. در ایران نیز پروژهش‌هایی از طرف وزارت صنایع با مضمون هدف گذاری و تدوین استراتژی برای حوزه تجهیزات پزشکی در بخش ابزارهای جراحی انجام شده است. در این پروژه، طی مطالعه جامعی درباره ابزار جراحی، حوزه ابزارهای جراحی و کاربرد رباتیک و سیستمهای رایانهای به عوان زمینهای برای سوق دادن تحقیقات آتی به آن برگزیده شد. در همین خصوص آزمایشگاهی با عنوان جراحی رباتیک به صورت مشترک بین دانشکده مهندسی مکانیک دانشگاه صنعتی شریف و مرکز تحقیقات علوم و فنآوری در پزشکی، در محل مرکز تحقیقات تاسیس شد. هدف اولیه این آزمایشگاه بررسی فنآوریهای جدید و کاربردهای آنها در لوازم و تجهیزات جراحی و معرفی آنها به پزشکان است.
ربات جراح سیـــنا
البته قدم بعدی طراحی و پیاده سازی ابزارهای منتخب خواهد بود. روبولنز یک نگهدارنده دوربین جراحی لاپراسکوپیک است که به عنوان اولین محصول کامل این آزمایشگاه، وارد بخش بالینی شده است. چیزی که اهمیت دارد، این است که تولید ایده و فکر نباید متوقف شود و این افکار باید عملی شده و مورد آزمایش قرار گیرند تا دستگاهی جدید ساخته شود و به کار گرفته شود. با توجه به پیشرفتهایی که تا کنون صورت گرفته است، استفاده از رباتهای جراح در اتاقهای عمل داخلی در آیندهای نزدیک دور از انتظار نخواهد بود.
در سال‌های اخیر در دانشکده برق دانشگاه صنعتی امیرکبیر، زیر نظر دکتر حیدر علی طالبی تحقیقات بسیاری در زمینه جراحی رباتیک بر روی قلب باز در حال انجام است. از نظر تئوری اگر ربات جراح بتواند خود را با تمامی حرکات قلب هماهنگ سازد، یک سیستم جراحی رباتیک قادر خواهد بود بر روی قلب، به صورت طبیعی و در حالت تپش دست به جراحی بزند. بر همین اساس پروژه ساخت رباتی که بتواند بر روی قلب در حال تپش عمل جراحی انجام دهد در حال انجام است. امیدواریم که این طرح به نتیجه رسیده و کشور از نتایج این تحقیقات بهره ببرد.
زمان بهره‌برداری از سامانه جراحی رباتیک/انجام جراحی با آسیب کمتر
علیرضا میرباقری عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران و مدیرعامل یک شرکت دانش بنیان اظهار داشت: محصولی که در این شرکت به تولید رساندیم «سامانه جراحی رباتیک از راه دور» است که بیشتر برای اعمال جراحی ناحیه شکمی مورد استفاده قرار می گیرد.
وی با بیان اینکه تاکنون از این سامانه جراحی دوبار در ورژن های مختلف رونمایی شده است، بیان کرد: این ربات به اندازه یک اتاق عمل است که زمان زیادی برای ساخت آن صرف شده است؛ در واقع یک دستگاه مفصلی است که ۱۵ سال برای ساخت آن زمان برده و ورژن اصلی آن ساخته شده است.
میرباقری با اشاره به قسمت های این ربات خاطر نشان کرد: این سامانه از دو قسمت تشکیل شده؛ کنسول جراحی که در اختیار جراح قرار می گیرد و حرکتهای دست جراح را دریافت می کند و ربات های جراح که بر بالین بیمار قرار می گیرند و با حرکتهایی، دست را در داخل بدن بیمار کپی می کنند.
به گفته مدیر این شرکت دانش بنیان، به این ترتیب با هر حرکت دست جراح با درجات آزادی و پیچیدگی هایی در داخل شکم با شکاف ۵میلیمتر جراحی را انجام می دهد.
وی ادامه داد: یکی از مزیت های این ربات این است که معمولا در جراحی های شکمی جراح مجبور است که شکاف های بیشتری به بدن بیمار وارد کند ولی به واسطه این سامانه در جراحی های شکمی ۵میلیمتر شکاف ایجاد می شود که آسیب به بدن به مراتب کمتر است.
وی با اشاره به کاربرد کنونی این ربات گفت: این ربات نمونه آموزشی است که مجوز استفاده حیوانی دارد و در حال حاضر هم در بیمارستان های سینا و شریعتی تهران برای آموزش روشهای جراحی روی حیوانات و اجساد مورد استفاده قرار می گیرد.
مدیر شرکت دانش بنیان در پاسخ به اینکه چه زمانی تخمین می زنید که از این ربات برای جراحی روی انسان استفاده شود، گفت: باید تست های فنی، پیش بالینی و بالینی انجام بگیرد تا بتوانیم این جراحی ها را آغاز کنیم. در واقع در صدد هستیم که مطالعات پیش بالینی و تست های فنی را شروع کنیم تا سامانه آماده ورود به استفاده بالینی روی انسان شود.
میرباقری با بیان اینکه اکنون در آغاز انجام تست ها هستیم عنوان کرد: این پروسه سه سال زمان می برد تا بتوانیم از این ربات روی بدن انسان استفاده کنیم و ما به تازگی تست های خود را شروع کرده ایم.
به گفته عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران، اگر این تست ها با موفقیت انجام شود سه سال دیگر از این سامانه برای جراحی روی انسان استفاده خواهیم کرد.وی با بیان اینکه در حال حاضر تنها یک نمونه امریکایی جراحی روی بدن انسان را انجام می دهد، بیان کرد: کشورهای دیگر هم روی چنین سامانه ای کار می کنند ولی هنوز مجوز نگرفته اند زیرا این سامانه پیچیده ای است که نیاز به نظارت سنگین و سخت گیرانه ای دارد.
منبع : تابناک
